Plantar Fasiit ve Topuk Dikeni Nedir?

Topuk kemiğinizden (kalkaneus) parmaklarınıza doğru uzanan, plantar fasya adı verilen kalın bağ dokusunun zorlanması, ödem oluşturması ve zamanla mikro yırtıklarla dejenerasyona uğramasıdır. ‘Topuk dikeni’ ise bu sürecin bir sonucu olarak, vücudun onarım mekanizmasıyla oluşan kemiksel bir çıkıntıdır. Asıl ağrının kaynağı genellikle kemik çıkıntıdan ziyade, etrafındaki yumuşak doku iltihabıdır (fasiit).

 

‘Tedavinin Temel Taşları: Egzersiz ve Doğru Ayakkabı’

 

Egzersiz (Germe) Tedavisi: Tedavinin en önemli ve vazgeçilmez basamağıdır. Düzenli yapılan germe egzersizleri, plantar fasyayı uzatarak üzerindeki gerilimi azaltır, iyileşmeyi hızlandırır ve nüksetmeyi önler.

Özellikle sabah yataktan kalkar kalkmaz ilk birkaç adımda oluşan şiddetli ağrıyı önlemek için, uyandığınızda yatakta 3-5 dakika bilek ve ayak parmaklarını germe egzersizleri yapılmalı.  Baldır germe egzersizleri de eklenerek günde en az 3-4 kez, her seansta 10-15 tekrar şeklinde yapılmalı. Uykuda plantar fasya gerginliğini sağlamak için gece splintleri takılması da oldukça faydalıdır.

 

 

Doğru Ayakkabı ve Tabanlık Seçimi: Ayak tabanına binen yükü doğru dağıtmak tedavide çok kritiktir.

Sert, düz tabanlı ayakkabılardan ve çıplak ayakla yürümekten kaçının. Topuk kısmı hafif yumuşak ve destekli, tabanı yastıklama özelliği olan (mümkünse topuk yastığı – “heel cup” bulunan) ayakkabı ve terlikleri tercih edin. Hekimin önereceği ‘slikon topuk koruyucular’ da benzer fayda sağlayacaktır.

 

Kişiye özel yapılan ortez tabanlıklar, ayak kavsinizi destekleyerek plantar fasyanın üzerindeki stresi ciddi oranda azaltabilir ve hem tedavi edici hem de koruyucu rol oynar.

 

 

‘Güncel Tedavi Yaklaşımlarında Kortizon (Steroid) Enjeksiyonu Artık İlk Seçenek Değil’

 

Kortizon (Steroid) Enjeksiyonu: Geleneksel olarak kullanılan bu yöntem, güçlü bir anti-inflamatuar etki ile ‘hızlı ancak geçici bir rahatlama’ sağlar. Ne yazık ki, tekrarlayan enjeksiyonlar topuktaki koruyucu yağlı dokuda incelmeye yol açabilir. Güncel tıbbi yaklaşımlarda, kalıcı bir çözüm sunmadığı ve potansiyel riskleri nedeniyle artık ilk tedavi seçenekleri arasında yer almamaktadır.

 

PRP (Plateletten Zengin Plazma) Enjeksiyonu: Vücudunuzun kendi iyileştirme gücünü harekete geçiren bir tedavidir. Kendi kanınızdan özel bir tüpte santrifüj edilerek elde edilen büyüme faktörleri açısından zengin plazma kısmı, ultrason kılavuzluğunda plantar fasyanın hasarlı bölgesine enjekte edilir. Bu faktörler, dokunun kendini onarma kapasitesini güçlü bir şekilde uyararak kalıcı bir iyileşme süreci başlatır. Plantar fasiit tedavisinde PRP’nin kalıcı klinik etkisinin steroide kıyasla daha yüksek olduğu bilimsel olarak da kanıtlanmıştır.

 

ESWT (Şok Dalga Tedavisi): Kliniğimizde de bulunan bu modern cihaz, yüksek enerjili ses dalgalarını ağrılı bölgeye odaklayarak çalışır. Bu dalgalar, iyileşmeyi tetikleyerek bölgede yeni damar oluşumunu uyarır ve kronik enflamasyonu kırar. Cerrahi dışı etkili bir yöntem olarak özellikle uzun süreli şikayeti olan hastalarda başarıyla uygulanmaktadır.

 

‘Kronik Hastalar İçin İleri Tedaviler: Cerrahiye Eş Değer Yöntemler’

6 aydan uzun süredir şikayetleri devam eden kronik plantar fasiit hastalarında, aşağıdaki ileri yöntemlerle cerrahiye gerek kalmadan çok iyi sonuçlar alınabilmektedir.

 

Ultrason Eşliğinde Perkütan Plantar Fasya Gevşetme: Bu teknikte, ameliyatsız bir şekilde, poliklinik şartlarında, lokal anestezi altında ve ultrason görüntüleme kılavuzluğunda ince bir iğne ile girilir. Plantar fasyadaki gergin lifler kontrollü bir şekilde iğne ucunun kesiciliği yardımıyla gevşetilir. Çoğunlukla eş zamanlı PRP enjeksiyonu da uygulanır. İşlem çok kısa sürer, kesi izi yoktur ve hasta aynı gün ayaklarına basarak evine gidebilir. Ameliyatla aynı mantıkta ancak çok daha konforlu, yarasız dikişsiz bir tedavi sunar.

 

Cerrahi Ne Zaman Gerekli Olur?

 

Cerrahi, tüm bu cerrahi dışı yöntemlerden fayda görmeyen çok az sayıdaki hastada son çare olarak düşünülür. Özellikle fizik muayenede plantar fasiite ek olarak ‘ayak tabanında sinir sıkışması (Baxter's nöropatisi)’ bulguları saptanmışsa, cerrahi kaçınılmaz olabilir. Bu durumda yapılacak olan cerrahide hem sıkışan sinirin serbestleştirilmesi (dekompresyonu) hem de plantar fasyanın gevşetilmesi işlemi aynı anda yapılır. Bu kombine işlem, kronik ağrısı olan hastalarda çok hızlı ve etkili sonuçlar verir.

 

Unutmayın, ‘plantar fasiit – topuk dikeni’ tedavisi sabır ve doğru adımları gerektiren bir süreçtir.

 

Sağlıklı günler dilerim.

 

Doç. Dr. Selim Ergün

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı

Acıbadem Kartal Hastanesi

Tüm Yazılar